بازار کردستان عراق

به گزارش تجارت بان، مناطق مرزی به دلیل موقعیت جغرافیایی ویژه ای که دارند از نظر بین المللی امتیازات مهم را دارا هستند. یکی از این امتیازات در حوزه اقتصادی و امر صادرات است. مقوله ای که به گفته کارشناسان اقتصادی اگر صادرات در مناطق مرزی تسهیل شود نه تنها باعث توسعه کشور که توسعه مناطق مرزنشین را هم در پی دارد.

در واقع صادرات را موتور محرک تجارت هر کشور می‌دانند، چرا که صادرات ضمن فعال کردن بخش های مختلف تولید در کشورها، زمینه حضور کالاهای تولیدی را در بازارهای جهانی فراهم می‌کند و موجب برندسازی در تجارت فرا مرزی می‌شود. با این وجود اما توسعه صادرات قبل از هر چیز نیاز به بسترسازی برای عملیاتی کردن اهداف ملی و راهبردی دارد.

صادرات و بازارچه های مرزی

یکی از بسترهای مهم برای صادرات باز می گردد به مناطق مرزی و فراهم کردن شرایط لازم برای صادرات.

آن طور که «پژمان جلالی نیا» از پژوهشگران حوزه اقتصادی می گوید «مرز یکی از ارکان اساسی در امور اقتصادی هر کشوری محسوب می شود و در این میان ایجاد شرایط لازم برای حمل و نقل کالا از داخل کشور به خارج کشور مسئله مهمی است که می تواند در رونق مناطق مرزنشین که عموماً محروم هم هستند اثرگذار باشد.»

این پژوهشگر اقتصادی یکی از بسترهای لازم برای صادرات را ایجاد بازارچه های مرزی می داند. «بازارچه های مرزی می تواند نقش بسزایی در صادرات کالاهای تولیدی در منطقه و به دنبال آن رشد و توسعه اقتصادی آن منطقه داشته باشد لذا ایجاد و توسعه بازارچه های مرزی؛ افزایش و توسعه صادرات، ایجاد اشتغال و درآمد برای مردمان مستقر در نواحی مرزی را در پی خواهد داشت.»

به گفته «جلالی نیا» صادرات بازارچه های مرزی به عنوان راهکار مطلوبی جهت رفع شکاف مناطق مرکزی و مرزی و برون رفت از بحران های اقتصادی و اجتماعی مرزنشینان باید مدنظر قرار گیرد.

او مهم ترین ویژگی در مرز را ساختار این مناطق، فقدان تنوع در بستر های اقتصادی و فرصت های شغلی به خصوص برای نیروی انسانی که رو به افزایش روستایی است، می داند. «جهت رفع این معضلات، بالندگی و حرکت در مسیر توسعه روستایی این مناطق و تمرکز بر ایجاد بازارچه های مرزی می تواند محرك خوبی برای افزایش مبادلات رسمی، شکوفایی مزیت نسبی و توسعه بازارهای منطقه ای، تثبیت قیمت و افزایش اشتغال و رفاه برای جامعه روستایی مرزنشین باشد، همچنین زمینه ساز توسعه اقتصادی آن ها می گردد.»

در واقع هدف از ایجاد و توسعه بازارچه های مرزی؛ افزایش و توسعه صادرات، ایجاد اشتغال و درآمد برای مردمان مستقر در نواحی مرزی، جذب سرمایه گذاری داخلی و خارجی و انتقال تکنولوژی، افزایش درآمدهای عمومی، افزایش توریسم، صادرات کالاها و محصولات تولید شده در مناطق مرزی به کشورهای هم جوار و واردات و تأمین کالاهای موردنیاز معیشتی برای مردم مرزنشین از کشور هم جوار و همچنین ایجاد امنیت اجتماعی در مناطق مرزی، کمک به رونق بخشیدن تولید کالاهای صنعتی، معدنی، کشاورزی و محصولات صنایع دستی استان های مرزی، کمک به توسعه صادرات و ایجاد تعادل در تراز بازرگانی خارجی کشور، کسب درآمد ارزی و کمک به ایجاد تعادل در تراز ارزی کشور، جلوگیری از گسترش پدیده قاچاق کالا، پیشگیری از مهاجرت مردم مرزنشین و کمک به توسعه روابط سیاسی، فرهنگی واقتصادی با کشورهای همسایه و در نتیجه ارتقای جایگاه اقتصادی کشور و بهره مندی از اقتصاد رقابتی است.

توسعه مناطق مرزی با صادرات

براساس پژوهش های صورت گرفته از گذشته های دور مناطق مرزنشین به دلیل ناتواناییهای بالقوه، جزء مناطق منزوی و محروم به حساب می رفت. بنابراین شهرهای واقع در مناطق مرزی بسیار محدود و از توسعه پایینی برخوردارند. اما با جهانی شدن صنعت، تجارت، امور مالی و تغییرات در نظام بین المللی، تفکرات ژئواستراتژیک به سوی باورهای جغرافیای اقتصادی مرزها معطوف شد، به گونه ای که تحولات در کارکردهای مرز و نگرش به آن، به عنوان یک فرصت اقتصادی از سوی نظام های سیاسی حاکم، موجب افزایش جمعیت در مناطق مرزی شده و شرایط جدیدی را رقم زد؛ این شرایط جدید، مرکز را وادار به تجدیدنظر در روابط خود با پیرامون کرده است.

اقتصاددانان معتقدند رشد و رونق فعالیت های تجاری و بازرگانی در مرزها و یا مناطق مرزی تأثیرات مثبت و بسزایی در توسعه شهرهای مرزی گذاشت، به طوری شهرهای بزرگ و کوچک واقع در مناطق مرزی، هدف اصلی تأثیرات مرزی قرار دارند. آن ها نه تنها، موتورهای توسعه اقتصادی هستند بلکه مراکز نوآوری فرهنگی، تحولات اجتماعی و تغییرات سیاسی به حساب می آیند.

علیرغم اینکه شهرهای مرزی از مناطق وابسته و برخوردار نیستند، اما به دلیل درآمد ناشی از داد و ستد یا ذخیره سازی کالاها، این شهرها دارای اهمیت فراوانی در این راستا هستند. ایجاد و گسترش بازارچه های مرزی یک استراتژی کلیدی در راستای کمک کردن به اقتصاد این نواحی و توسعه همکاریهای اقتصادی و مبادلات بازرگانی میان کشورهای همسایه بوده است.

موانعی برای صادرات

آنچه از منظر کارشناسان مهمترین مشکل صادرات است، نبود همسویی و هماهنگی تصمیمات در سطوح کلان و خرد و بوروکراسی و تصمیمات خلق الساعه است که امکان برنامه ریزی را از بدنه تولیدی و صادرکننده کشور می‌گیرد و در این بین مهمترین نقش متوجه سازمان های سیاست گذار می شود.

در این میان به گفته «جلالی نیا» نقش بازارچه های مرزی در امر صادرات و مشکلاتی که در این زمینه وجود دارد بیشتر به چشم می خورد. از هزینه های گمرکی گرفته تا اجبار به کولبری، از قاچاق سازمان یافته گرفته تا کشتار کولبران به جای قاچاقچیان اصلی و ... همه و همه باعث شده اند که بازارچه های مرزی با بحران مواجه شوند و اگر برنامه ای برای ساماندهی این بازارچه ها در نظر گرفته نشود چه بسا قاچاق بیشتر و فساد گسترده تر خواهد شد.

همچنین عوارض و مالیات هایی که بر کالاهای صادراتی درج می شود و دریافت بدون ضابطه میزان هزینه های مالیاتی در کنار همسو نبودن صادرات و واردات و تعرفه های بالا برای ورود و خروج کالا  و مهم تر از همه بی توجهی به شرایط حساس مناطق مرزی همانند امنیت منطقه که به یک تار مو بند است، همه باعث می شود تا صادرات به شکست بخورند و مناطق مرزی را در لیست سیاه اقتصادی و امنیتی قرار دهند.

نسبت مرز با صادرات

تحقیقات نشان می دهد که افزایش صادرات بازارچه های مرزی از سه بخش کشاورزی، صنعت و معدن موجب افزایش اشتغال کل منطقه خواهد شد.

«جلالی نیا» در پژوهش های خود عنوان می کند اثر صادرات بر تولید و اشتغال باید به گونه ای باشد که امکان ورود به بازار جهانی فراهم گردد و زمینه ای فراهم شود که علاوه بر مزیت نسبی دارای مزیت رقابتی هم باشد، بنابراین با متنوع نمودن صادرات بازارچه های مرزی با توجه به مزیت نسبی بالفعل به کارگیری ظرفیت های بالقوه در تجارت خارجی گام مؤثری در اتکا به درآمدهای با ثبات این بازارچه ها در اقتصاد داشته است.

او با بیان اینکه بین صادرات بازارچه های مرزی و درآمد و رشد اقتصادی رابطه مثبت وجود دارد، افزود: با افزایش صادرات این بازارچه ها درآمد ناشی از آن افزایش یافته و این افزایش درآمدها منجر به ارتقای کارایی در تخصیص مجدد منابع تولید به سمت فعالیت های با بهره وری بالا و افزایش تولید و رشد اقتصادی می شود.

مطابق اظهارات «جلالی نیا» از آن جا که درآمد ناشی از صادرات بازارچه های مرزی ابزار مناسبی برای مقابله با بی ثباتی درآمدهای ناشی اینگونه صادرات است، بنابراین تشویق در جهت افزایش صادرات بازارچه های مرزی و به دنبال آن افزایش رشد اقتصادی بهترین عامل برای کاهش اتکا به درآمدهای پرنوسان نفتی خواهد بود، به ویژه اگر این درآمد ها در راستای سرمایه گذاری مجدد در اقتصاد و افزایش توان تولیدی در کشور باشد.

همچنین براساس تحقیقات این پژوهشگر اقتصادی در بلند مدت شاهد آثار بهتر این افزایش درآمدها و ثبات در آن خواهیم بود.

 او در ادامه یادآور شد بین اثر صادرات و واردات با ثبات شغلی و رشد اقتصادی رابطه مثبت است، زیرا با افزایش میزان صادرات و به مقدار کمتر واردات، درآمد ناشی از صادرات افزایش یافته و این درآمد ها مجدد می تواند در راستای درآمدزایی در اقتصاد یا حتی بالابردن تخصص و مهارت نیروی کار به کار گرفته شده و به نوعی باعث ثبات شغلی و رشد اقتصادی می شود.

 همچنین نتایج حاصل از تحقیق حاضر و سناریو های مختلف نشان می دهد از بین بخش های صادرات بازارچه های مرزی کشور، بخش صنعت و معدن بیشترین تأثیر را در ثبات شغلی و درآمدی داراست. بنابراین لزوم توجه به صادرات این بخش ها در بازارچه های مرزی توان رشد اقتصادی و ثبات شغلی و درآمدی را در کشور تسریع می کند.

به طور کلی صادرات و واردات رسمی تأثیر مثبت و معنی داری بر افزایش تولید، افزایش اشتغال، ثبات شغلی و درآمدی و در نتیجه رشد اقتصادی خواهد داشت.

چه باید کرد؟

 «پژمان جلالی نیا» و دیگر پژوهشگران حوزه اقتصادی چندین پیشنهاد برای بهبود صادرات و توسعه مناطق مرزی ارائه داده اند.

پیشنهاداتی مانند راه اندازی بازارچه های جدید و سازمان دهی بازارچه های قبلی در مناطق، تقویت مناطق مرزی به منظور افزایش صادرات بازارچه ها، افزایش درآمد مرزنشینان و اشتغال زایی و در نهایت توسعه این مناطق و ایجاد جاذبه ماندن در این مناطق اهمیت ویژه ای دارد و تسهیل در چنین مواردی در قالب برنامه های ویژه در چارچوب برنامه ها چشم انداز ضروری به نظر می رسد./

منبع: کردپرس