بازار کردستان عراق

به گزارش تجارت بان به نقل از دنیای اقتصاد، سیمان پرتلند یکی از مهم ترین دست یافته های بشر طی ۲۷۰سال گذشته است و با توجه به نقش مهمی که در توسعه طرح های عمرانی ایفا می کند، عنوان پرمصرف ترین محصول جهان پس از آب را به خود اختصاص داده است. استحکام، ضدآب بودن و سهولت تخریب در سیمان پرتلند موجب گسترش تولید این محصول شده است. استفاده از سیمان پرتلند که برخاسته از سرزمین بریتانیاست، امروزه در سراسر جهان متداول است.

پس از 109سال از شروع تولید تجاری این محصول، در تاریخ 8دی 1312 سیمان پرتلند در ایران با بهره برداری از اولین کوره سیمان با ظرفیت 100تن در روز در شرکت سیمان ری آغاز شد و اکنون پس از 89سال فعالیت صنعت سیمان، 78شرکت زیر نظر 6هلدینگ اختصاصی با ظرفیت اسمی حدود 90میلیون تن مشغول تولید سیمان در اقصی نقاط کشور هستند. برخی از این شرکت ها علاوه بر تامین نیاز داخلی کشور در طرح های عمرانی، با صادرات سیمان و ورود ارز به کشور در توسعه اقتصادی کشور نیز سهم دارند. سه ماده اولیه‎ آهک، خاک رس و گچ نقش اصلی را در تولید این محصول استراتژیک ایفا می کنند. اما عمر کوتاه 90روزه سیمان، فساد و عدم نگهداری طولانی مدت آن، اهمیت محصولی میانی به نام کلینکر را که قبل از افزوده شدن گچ از کوره سیمان پزی حاصل می‎شود، افزایش داده و درصد قابل توجهی از صادرات کشور را به خود اختصاص داده است.

با افزایش طرح های عمرانی در دولت دهم، ظرفیت تولید سیمان نیز به عنوان یکی از نهاده‎های تولید اصلی صنایع عمرانی در کشور افزایش یافت. این افزایش ظرفیت در صنعت سیمان به توسعه صادرات کشور و ورود سیمان تولید ایران به کشورهای دیگر منجر شد. لازم به ذکر است با توجه به قیمت سوخت و پایین بودن قیمت سیمان نسبت به وزن آن، حمل سیمان در فواصل دورتر و بیش از شعاع 300کیلومتری از محل عرضه سیمان، صرفه اقتصادی ندارد. بنابراین شرکت های سیمانی فعال در شهرهای مرزی کشور سهم بیشتری از صادرات کشور را به خود اختصاص داده اند.

با بررسی روند صادرات سیمان در سال های اخیر، مشاهده می شود با کاهش طرح های عمرانی در دولت های یازدهم و دوازدهم و کاهش تقاضا در سطح کشور، کاهش تولید و کاهش مازاد عرضه به کاهش صادرات سیمان طی هشت سال اخیر منجر شده است؛ به طوری که آمار صادرات 11ماه نخست سال 1400 در مقایسه با آمار صادرات سال 1392، 22 درصد کاهش یافته است.

قزاقستان، روسیه، ترکمنستان، افغانستان، پاکستان، سومالی، عمان، قطر، کویت و عراق از مهم ترین مقاصد صادراتی سیمان در 11ماه نخست سال 1400 بوده اند که در این بین افغانستان (20درصد) بیشترین سهم صادرات سیمان ایران را به خود اختصاص داده است. عدم نیاز به تکنولوژی خاص و سهولت تبدیل کلینکر و گچ به سیمان و نگهداری آسان و طولانی مدت کلینکر تا دو سال، صادرات کلینکر را نیز با سیمان همراه کرده است، تا حدی که طی سه سال اخیر میزان کلینکر صادرشده از میزان سیمان صادرشده پیشی گرفته است.

بهره برداری از کارخانه آسیاب سیمان ارض العماره با ظرفیتی بالغ بر 800 هزار تن (در سال) در شهر میسان عراق توسط هلدینگ سیمان فارس و خوزستان (سفارس) علت اصلی افزایش صادرات کلینکر طی سه سال گذشته است. مهم ترین مقاصد صادراتی کلینکر در 11ماه نخست سال 1400 عبارتند از: عراق، کویت، بنگلادش، هند، امارات و عمان که در این بین 43 درصد کلینکر صادرشده به عراق راه یافته است. در ترکیب صادرات 11ماه نخست سال 1400، حدود 72 درصد کلینکر، 21 درصد سیمان خاکستری و 7 درصد انواع دیگر سیمان از جمله سیمان سفید، پزولانی و... از مرزهای زمینی، دریایی و هوایی کشور خارج شده که بالغ بر 270میلیون دلار ورود ارز به کشور را به همراه داشته است. در واپسین روزهای سال 1400 کلینکر با قیمتی بین 23 تا 26دلار و سیمان بین 19 تا 40دلار در مرزهای مختلف ایران معامله شد. حائز اهمیت است که کلینکر به جز مصرف در کارخانه های تولید سیمان، کاربرد دیگری ندارد و به صورت عمومی عرضه نمی شود.

سهم بازار سرمایه از صادرات سیمان و کلینکر

شرکت سیمان تهران (ستران) و سیمان شمال (سشمال) اولین شرکت های تولیدکننده سیمان هستند که هر دو در سال 1347 اندکی پس از آغاز فعالیت بورس اوراق بهادار تهران (در 15بهمن سال 1346) به بازار سرمایه ایران راه یافتند.

در حال حاضر از بین 78شرکت فعال در صنعت سیمان، سهام 28شرکت در بورس اوراق بهادار تهران و 10شرکت در فرابورس ایران عرضه شده است و چهار شرکت سیمان آبیک (سآبیک)، سیمان فیروزکوه (سفیروز)، سیمان سفید شرق (سفید) و سیمان اردستان نزد سازمان بورس و اوراق بهادار ثبت شده اند، اما عرضه اولیه آنها هنوز صورت نگرفته است. از بین 6هلدینگ اختصاصی سیمان نیز، سهام چهار شرکت سیمان فارس و خوزستان (سفارس)، سرمایه گذاری سیمان تامین (سیتا)، توسعه سرمایه و صنعت غدیر (سغدیر) و سرمایه گذاری توسعه صنایع سیمان (سیدکو) در بازار سرمایه عرضه شده است. سهم صادرات سیمان در میان شرکت های بورسی که فاصله کوتاه تری با حاشیه مرزی کشور دارند، بیشتر از سهم شرکت‎هایی است که از مرزهای کشور دورترند.

در 11ماه نخست سال 1400 در بین 33شرکت بورسی که فعالیت تجاری خود را به خارج از مرزهای ایران گسترش داده اند، هشت شرکت با نمادهای «ساربیل»، «سدور»، «سغرب»، «سکرد»، «سهگمت»، «سیلام» (در محدوده غرب)، «سبهان» و «سفانو» (در محدوده جنوب) صرفا صادرات کلینکر؛ 10شرکت با نمادهای سبزوا، «سبجنو»، «سشرق»، «سجام»، «سقاین»، «سباقر» (در محدوده شرق)، «سلار» و «سفار» (در محدوده جنوب)، «سفاروم» (در محدوده غرب) و «سرود» (در محدوده شمال) صرفا صادرات سیمان؛ 15شرکت با نمادهای «ساراب»، «ساروج»، «سخوز»، «سدشت»، «سمتاز»، «سنیر»، «سهرمز» (در محدوده جنوب)، «ساروم»، «سصوفی»، «سکارون» (در محدوده غرب)، «ساوه»، «سپاها»، «سصفها» (در محدوده مرکز)، «سخاش» (در محدوده شرق) و «سمازن» (در محدوده شمال) نیز صادرات هر دو محصول را داشته اند. در 11ماه نخست سال 1400 حدود 63 درصد ز صادرات کلینکر و 62 درصد از صادرات سیمان کشور توسط شرکت های بورسی صورت پذیرفته است. همچنین شرکت های بین المللی ساروج بوشهر (ساروج)، سیمان سپاهان (سپاها) و سیمان خوزستان (سخوز) به ترتیب بیشترین سهم را در صادرات 72درصدی کلینکر داشته اند.

چشم انداز صادرات سیمان و کلینکر در آینده

رقم قابل توجه صادرات سیمان و کلینکر در سال هایی که کشور به دلیل تحریم ها با محدودیت و منع بیشتر صادرات مواجه بود، اهمیت نقش سیمان در طرح های عمرانی و توسعه آبادی کشورها را بیان می کند. آینده صادرات محصولات صنعت سیمان به عوامل سیاسی ایران و عوامل اقتصادی کشورهای مقصد وابسته است. افزایش طرح های عمرانی در کشورهای مقصد، به ویژه افغانستان و عراق، افزایش صادرات سیمان و کلینکر را به ارمغان خواهد داشت.

از طرفی احداث کارخانه تولید سیمان در این کشورها ریسک کاهش صادرات سیمان را به دنبال دارد، اما احداث کارخانه های آسیاب که تولید کلینکر ندارند، می تواند بر بهبود صادرات کلینکر موثر باشد. بهبود روابط سیاسی ایران با کشورهای دیگر نیز از عواملی است به توسعه صادرات محصولات سیمانی منجر خواهد شد. عرضه سیمان در تالار صادراتی بورس کالا از دیگر پارامترهایی است که نوید توسعه صادرات سیمان در آینده نزدیک را به همراه دارد.