بازار کردستان عراق

به گزارش تجارت بان، شناخت بازار کشورهای همسایه، الزام اولیه برای برنامه‌ریزی جهت ورود و تصاحب بازار آنها است. در این بین همگرایی فرهنگی و دینی ایران و عراق در کنار همسایگی این دو کشور و منابع هیدروکربوری قابل‌ملاحظه آنها، ظرفیت مناسبی را برای گسترش همکاری‌ها در حوزه نفت و انرژی فراهم کرده است.

طبق گزارش مرکز مطالعات زنجیره ارزش، کشور عراق داری ۱۵ پالایشگاه است که ظرفیت اسمی این پالایشگاه‌ها در سال ۲۰۲۰ در مجموع حدود ۸۲۸ هزار بشکه در روز بوده است. این پالایشگاه‌ها همگی تحت مدیریت شرکت ملی نفت عراق است. شرکت پالایشگاه‌های‌ شمال، شرکت پالایشگاه‌های‌ مرکزی و شرکت پالایشگاه‌های جنوب، مدیریت این ۱۵ پالایشگاه را بر عهده دارند. دو پالایشگاه بازیان (سلیمانیه) و القیاره با مجموع ظرفیت ۵۲ هزار بشکه در روز در منطقه کردستان عراق قرار دارند. 

تصویر 1

تولیدات پالایشگاهی در عراق با نیازهای این کشور همخوانی ندارد، به طوری که این کشور به واردات فرآورده‌های پر اهمیت از جمله بنزین وابسته است.

همان‌طور که در تصویر 2 نشان داده شده است، علاوه بر بنزین، این کشور به واردات دیزل و سوخت جت هم نیاز دارد، اما از طرفی دیگر، میزان تولید نفت کوره که محصولی کم‌ارزش است، بسیار بیشتر از تقاضای داخلی است.

بر اساس آمار سال ۲۰۲۰ سهم تولید نفت کوره از کل فرآورده‌های نفتی این کشور بیش از ۴۸ درصد بوده است. این درحالی است که تقاضای جهانی برای نفت کوره در حال کاهش است. هر چند با بازسازی پالایشگاه بیجی، کمی از فشار تقاضا کاسته می‌شود (این پالایشگاه بزرگترین پالایشگاه عراق با ظرفیت ۳۱۰ هزار بشکه در روز است که پس از حمله داعش به شدت آسیب دیده است و امروز با حدود یک ششم ظرفیت فعالیت می‌کند) اما این کشور نیاز به بازنگری در فرآیندهای پالایشگاهی و به‌روزرسانی فرآیندها دارد.

تصویر 2

صنعت پتروشیمی در عراق با وجود منابع غنی نفت و گاز در این کشور توسعه نیافته است. این کشور تنها دو مجتمع پتروشیمی خورالزبیر (بصره) و المصیب تحت مالکیت شرکت دولتی پتروشیمی (SEP) را در اختیار دارد. پتروشیمی المصیب در جریان جنگ دچار آسیب زیادی شده است.

پتروشیمی بصره (PC1) اولین پتروشیمی ساخته شده در عراق است که در ۱۹۷۷ تأسیس شده است و هنوز هم تنها مجتمع پتروشیمی کامل در عراق می‌باشد. این مجموعه از ۶ کارخانه اصلی تولید اتیلن، کاستیک و کلر، مونومر وینیل کلرید (VCM)، PVC، پلی اتیلن با چگالی بالا و پلی اتیلن با چگالی پایین (LDPE) تشکیل شده است. مجموع ظرفیت تولید این مجتمع ۴۷۴ هزار تن در سال است.

تصویر 3

با توجه به آنچه گفته شد، صنایع انرژی و پتروشیمی، می‌تواند بستر مناسبی جهت توسعه روابط راهبردی منطقه‌ای و تنظیم روابط تجاری باشد. کشور عراق در حال حاضر واردکننده فرآورده، گاز طبیعی و برق از ایران است. کاهش اغتشاش در عرضه پایدار انرژی به عراق قطعا در توسعه روابط و نیز افزایش درآمدهای ارزی مؤثر است و  از این رو می‌بایست سیستم تولید، تبدیل و مصرف انرژی کشور جهت بهبود روابط تجاری در حوزه انرژی به درستی تنظیم گردد.

در حوزه محصولات پتروشیمی نیز کشور عراق فاصله بیشتری تا وضعیت فعلی ایران دارد و مزیت‌هایی که در صنعت پتروشیمی ایران وجود دارد، ممکن است که هرگز در عراق به وجود نیاید که این مهم نیز می‌تواند بستر شکل‌دهی به یک زنجیره تأمین پایدار میان صنعت پتروشیمی ایران و صنایع تکمیلی در کشور عراق باشد.

از طرفی تمایل کشور عراق به توسعه بخش انرژی متکی بر نفت و عدم وجود موانع سیاسی در مسیر سرمایه‌گذاران در قیاس با ایران، وابستگی عراق به ایران را طی زمان کاهش خواهد داد. در این راستا بررسی و رصد دقیق تحولات در کشور عراق برای پیش‌بینی و جایابی بهتر در روند توسعه کشور عراق، سبب حفظ یا حتی ارتقای اهمیت و جایگاه روابط تجاری ما بین دو کشور خواهد شد./فارس